B9 VİTAMİNİ FOLİK ASİT
Folik asit, suda çözünebilen bir B-9 vitamini türüdür. Tüm genetik materyalin bir parçasını oluşturan nükleik asidin yapımında önemli bir bileşendir. Folat ve insan biyokimyasındaki rolü, ilk olarak 1931’de araştırmacı Lucy Wills tarafından tanımlanmıştır. Hamilelik sırasında anemiyi önlemek için besine ihtiyaç duyulmuştur. Dr.Wills, bira mayası ile aneminin tersine çevrilebileceğini bildirmiştir. 1930’ların sonlarında bira mayasından folat (folik asit) izole edilmiştir. İlk olarak 1941’de Mitchell ve diğerleri tarafından bulunmuştur. Bob Stokstad 1943’te saf kristal formunu izole etmiştir. Kanser hastalığını önlemede temel olarak folat ile ilişkisi olduğu söylenmiştir. Bu nedenle antifolat eylemler, kanser gibi hastalıklarda hızlı hücre bölünmeleri ve büyümelerinde etkili olmuştur. Dolayısı ile folatın, bebeklik ve gebelik üzerinde etkili bir rolü olduğu bulunmuştur.
Folat besinlerde organik bir şekilde bulunur ve folik asit bu vitaminin yapay yolla oluşmuş şeklidir. 1998’den beri,soğuk tahıllara, unlara, ekmeklere, makarnalara, unlu mamullere, kurabiyelere ve krakerlere folik asit eklenmiştir. Bu nedenden dolayı folat açısından varsıl besinler, yeşil yapraklı sebzeleri (ıspanak, brokoli ve marul gibi), bamya, kuşkonmaz, meyveleri (muz, kavun ve limon gibi) fasulye, maya, mantar, et (sığır karaciğeri ve böbrek gibi), portakal suyu ve domates suyudur. Folik asit, düşük kan folat seviyelerini önlemek ve tedavi etmek için kullanılır. İnsan vücudunun gelişimi için folik asit gereklidir. DNA’nın üretiminde ve diğer birçok vücut fonksiyonunda rol oynamaktadır. Yüksek dozda folat alımı, meme, bağırsak, akciğer ve pankreas dahil olmak üzere belirli kanserlere karşı koruma sağlayabilir. Bunun nedeni, folatın gen ekspresyonundaki rolü olabilmektedir. Düşük folat seviyeleri kanser riskini artırabilir. Ayrıca, önceden mevcut kanserleri veya tümörleri olan kişilerde, yüksek folat alımlarının tümör büyümesini destekleyebileceğine dair bazı kanıtlar vardır. Genellikle folik asit ile zenginleştirilmiş gıdalar arasında; ekmek, kahvaltılık tahıllar, kekler, kurabiye, mısır unu, kraker, enerji içecekleri, beyaz makarna, beyaz pirinç vardır. Folatı gıdalarda ölçmek zordur çünkü farklı formlarda bulunur, bu nedenle gıda veri tabanları yanlış sonuç verebilir.
Yetersizliğinde Görülen Durumlar
Folat eksikliğinde ağız ülseri, yürüme ve harekette değişiklikler, düşünme, hissetme, davranış değişiklikleri, hafızada değişiklikler (bunama) görülebilir. Folat eksikliğine bağlı anemisi olan kişilerde; zayıf kaslar, depresyon, diyare, tat alma eksikliği görülebilir. Folat eksikliğine sebep olan durumlar arasında; gastrointestinal sistemde emilimi etkileyen hastalıklar (Crohn, çölyak, belirli kanser türleri, diyaliz gerektiren ciddi böbrek problemleri) vardır. Aynı zamanda, genetik faktörler, diyet (meyve ve sebze yoğunluğu az olan), fazla alkol tüketimi folat eksikliğine sebep olabilir. Yetersiz folat alımı serum folatında azalmaya, daha sonra eritrosit folatta azalmaya, homosisteinde artış, kemik iliğinde ve diğer hızla bölünen dokularda megaloblastik değişikliklere yol açar. Malabsorbsiyona neden olan bağırsak ameliyatları veya sindirim bozuklukları; çölyak hastalığı ve inflamatuar bağırsak hastalığı, folat emilimini azaltabilir. Sindirim organlarını içeren veya normal mide asidi seviyesini azaltan ameliyatlar da emilimi engelleyebilir.
Tedavi
Folik asit takviyesi alınabilir. Özellikle hamile kadınlar alkol tüketiminden uzak durmalıdır.
Folik asit eksikliğinin önlenmesi açısından; brokoli ve ıspanak gibi yapraklı, yeşil sebzeler ,brüksel lahanası, bezelye, narenciye, muz ve kavun gibi meyveler, domates suyu, yumurta, fasulye, mantarlar, kuşkonmaz, karaciğer eti gibi yüksek folat içerikli besinler tüketilebilir.
Gereksinim
Yaş Erkek Kadın Gebelik Emzirme
0-6 ay 65 mcg 65 mcg
7-12 ay 80 mcg 80 mcg
1-3 yaş 150 mcg 150 mcg
4-8 yaş 200 mcg 200 mcg
9–13 yaş 300 mcg 300 mcg
14-18 yaş 400 mcg 400 mcg 600 mcg 500 mcg
19+ yaş 400 mcg 400 mcg 600 mcg 500 mcg
Folat gereksinimleri biyoyararlanım, besin etkileşimleri, sigara içme, bazı ilaçlar ve genetik varyasyonlardan etkilenebilir. Gıdaların nasıl pişirilip saklandığı, vitamin kaybı açısından önemlidir. Özellikle kadınlarda folat eksikliği, erkeklere oranla daha fazla görülebilir. Gebelikte bebeğin sağlığı açısından folik asit takviyesi yapılmaktadır. Folat, bebeklerde nöral tüp defekti ((NTD) beynin, omuriliğin yeterli gelişmediği önemli doğum kusurları arasındadır.) riskini azaltmaktadır. Bebek sahibi olmayı düşünmeyen kadınlar folat alımını arttırmalıdır. Anensefali ile doğan bebeklerin az gelişmiş beyinleri ve eksik kafatasları vardır. Anensefali ile doğan bebeklerin çoğu doğumdan birkaç saat sonra hayatta kalamaz.